Çin-Tayvan: Pekin’in askeri tatbikatlarından neler öğrendik?

ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi’nin Tayvan ziyareti, adayı topraklarının bir parçası olarak gören Çin ile yeni bir gerilime yol açtı. Çin ada çevresinde askeri tatbikatlara başladı.

Pekin ve Tayvan’dan BBC muhabirleri, her iki tarafın bu gelişmeleri nasıl değerlendirdiğini yazdı.  

Stephen McDonell | Pekin

Çin Komünist Partisi’nin üst kademelerindeki sertlik yanlıları, Nancy Pelosi’nin ziyareti nedeniyle gelinen noktadan muhtemelen memnundur.

Pelosi onlara bir fırsat verdi ve onlar da bunu kullandılar.

Tayvan civarında bir dizi sert askeri önlem artık “kabul edilebilir” hale geldi.

Ada üzerinden geçecek şekilde füze ateşlemek de dahil olmak üzere bu hamleler, uluslararası toplum onayladığı için değil, gerçekleştiği ve Pekin’in yanına kâr kaldığı için “kabul edilebilir” oluverdi.

Çin Halk Kurtuluş Ordusu,  Tayvan Boğazı’na her yaklaştığında ya da daha fazla sayıda savaş uçağı uçurduğunda, bu yeni standart haline geliyor.

Dahası, Çin’in bir gün Tayvan’a saldırarak bölgeyi zorla ele geçirebileceği fikri artık daha fazla Çinli tarafından ihtimal olarak görülüyor.

Bu da yine bunun gerçekleşmesini isteyenler için bir kazanç olarak görülüyor.

Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi’nin Tayvan’ın “anavatana dönüşü” olarak tanımladığı şeyi gerçekleştirmeye yönelik daha barışçıl stratejiler şu anda tartışılmıyor – ya da kesinlikle ayrıntılı olarak tartışılmıyor.

Çin ordusunun bu devasa tatbikatının bir faydası da Çin’in askeri yükselişinin durdurulamaz olduğu inancını küresel çapta hızlandırması oldu . Bu muhtemelen Güney Çin Denizi’nde iddiaları olan Güney Doğu Asya komşularının gözünü korkutabilir.

Bu geniş çaplı askeri tatbikatların önceden planlanmış olması gerekir. Generallerin bunları, Pelosi’nin Tayvan’ı ziyaret planı sızdığında aniden düşünmüş olmaları mümkün değil.

Planların hazır olduğu ve fırsat doğduğunda çekmeceden çıkarıldığı söylenebilir.

Pekin’de bir milliyetçinin geçen hafta sokakta kendisiyle röportaj yapıldığında dediği gibi, “Teşekkürler yoldaş Pelosi”!

Ancak Çin hükümetinin kavgacı söylemine kendini fazla kaptırması ve Tayvan’ı ele geçirip elinde tutmanın kolay olacağına inanmaya başlaması tehlikeli olacaktır.

Hatta bazı analistler bu savaş oyunlarının, Tayvan ve ABD ordusunun Çin’den gelebilecek herhangi bir saldırıya karşı savunma stratejileri hazırlamasına yardımcı olduğunu düşünüyor.

Ancak tatbikatlar Devlet Başkanı Şi Cinping’in hükümeti için yeterli olmadı. Cuma gecesi Dışişleri Bakanlığı Çin’in narkotik dahil sınır ötesi suçlar ve deniz güvenliği konularında ABD ile işbirliğini askıya aldığını ve tüm üst düzey ABD-Çin askeri diyaloglarının durdurulacağını açıkladı.

Amerikan medyası ayrıca ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin ve Genelkurmay Başkanı Mark Milley’in telefonlarına Çin tarafından yanıt verilmediğini bildirdi.

Daha da önemlisi Pekin, Washington ile iklim değişikliği işbirliğini askıya aldı. Yani karbon salımında iki dünya devi konuşmuyor.

Pelosi’nin ziyaretinin ardından gerilimin arttığı kesin ama Şi hükümeti en azından şimdilik bundan hoşnut görünüyor.

Rupert Wingfield-Hayes | Tayvan

Son birkaç gündür dikkatler Tayvan çevresinde devam eden askeri tatbikatlar üzerindeydi. Ancak Pekin’in tatbikatlara eşlik eden açıklamaları da aynı derecede önemli.

Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi, “Tayvan ayrılıkçı güçleri” olarak nitelendirdiği bir grup Tayvanlı siyasetçiye dikkat çekti.

Bu listenin başında Tayvan lideri Tsai Ing-wen yer alıyor. Bakan Wang onu “Çin ulusunun değersiz bir soyundan gelen kişi”, başka bir deyişle bir “hain” olarak nitelendirdi.

Amaç Pekin’in Tayvan halkını düşman olarak görmediğini vurgulayarak, Tayvan’ı “anavatandan koparmaya çalışan küçük klikten” ayırmaya çalışmak.

Pekin için sorun, bu Tayvan algısının gerçeklikle çelişiyor olması. Son anketler, Tayvanlıların ezici bir çoğunluğunun Çin ile her türlü birleşmeye karşı olduğunu ve giderek artan büyük bir çoğunluğun kendilerini “Çinli” değil “Tayvanlı” olarak gördüğünü gösteriyor.

Wang Yi’ye göre bunun nedeni Tayvan’daki Tsai hükümetinin “Çinlilikten arınmayı teşvik etmek için elinden geleni yapması” ve “iki Çin” ya da “tek Çin, tek Tayvan” yaratmaya çalışmasıdır.

Çin’in Fransa Büyükelçisi, Tayvan’ın Çin ile “yeniden birleşmesi” sonrası Tayvanlıların “yeniden eğitime ihtiyaç duyacaklarını” söyledi.

Büyükelçiye göre, Çinli olmadıklarına inanmaları için Tayvanlıların “beyinleri yıkandı”.

Bu da gerçeklikle çelişiyor. Tayvan özgür ve açık bir toplum.

Peki tüm bunların nasıl bir etkisi olacak?

Pekin’in amacı Tayvanlıları korkutarak 2024’te yapılacak seçimde Tsai’nin partisine karşı oy kullanmalarını sağlamak. Daha Çin dostu olan KMT’yi (Kuomintang) yeniden iktidarda görmek istiyorlar.

Çin ayrıca, birçoğu Çin’de büyük yatırımları olan Tayvanlı iş dünyası liderlerine “doğru tarafı seçmeleri” konusunda doğrudan tehditlerde bulunuyor.

Pekin bu tür taktikleri daha önce de denedi ve pek başarılı olamadı. Pekin’in yaptırımlarından başta meyve üreticileri olmak üzere pek çok Tayvanlı işletme zarar görecek. Turizm sektörü, Çin’in Tayvan’a uyguladığı ambargo nedeniyle zaten zarar görüyor.

Ancak son birkaç gün içinde yaşananlara bakılırsa, Tayvanlıların Pekin’e yönelik tutumları daha da sertleşecek gibi görünüyor.