İngiltere’nin yeni başbakanı neden 180 bin kişinin oyuyla belirleniyor?

Güncelleme 49 dakika önce

İngiltere’de Başbakan ve Muhafazakar Parti lideri Boris Johnson’ın istifasının ardından yerine geçecek kişinin belirlenmesi için genel seçime gidilmiyor. Yeni başbakanı partinin üyeleri belirliyor. Temmuz 2019’da partinin üye sayısı 180 bin olarak açıklanmıştı.

Kayıtlı 47 milyon seçmen varken nasıl oluyor da ülkenin yeni başbakanını bu kadar az insan belirliyor?

Bu sorunun yanıtı İngiltere’nin kendine özgü siyasal sisteminde yatıyor. Buna göre, başbakanı Muhafazakar Parti’nin aidat ödeyen kayıtlı üyeleri seçiyor.

Bu durum ilk kez yaşanmıyor. Daha önce de bu şekilde belirlenen başbakanlar oldu ve hatta bazıları daha az sayıda insan tarafından belirlendi.

İngiltere’de başbakanın istifası otomatik olarak genel seçimleri tetiklemiyor; hükümetteki parti yeni bir lider seçiyor.

Başbakan Boris Johnson istifa edeceğini açıkladıktan sonraki adım, Muhafazakar Partili milletvekilleri ve parti üyelerinin partinin yeni liderini seçmesi.

Seçim sürecinin ilk aşamalarında, partili milletvekilleri iki aday kalıncaya dek oylama yaptı. Kalan iki aday, Dışişleri Bakanı Liz Truss ile eski maliye bakanı Rishi Sunak oldu.

Bu aşamada Muhafazakar Parti üyeleri kazanan adayı belirleyecek oylamaya katıldı.

Ancak 180 bin parti üyesi İngiltere’deki seçmenlerin sadece yüzde 0,4’ünü oluşturuyor.

Bu sürecin ne kadar adil olduğu konusunda geçmişte şikayetler dile getirildi; ama bugüne dek birçok kez yeni başbakan iktidar partisinin üyeleri tarafından belirlendi.

Son 50 yıl içinde İngiltere başbakanlarının yarıya yakını bu şekilde seçildi.

Bunda İngiltere’deki siyasal sistemin rolü var: ABD’deki başkanlık sisteminin tersine, başbakan, iki genel seçim arasında gözden düşmesi halinde partileri tarafından görevden alınabiliyor.

Ancak siyasi partilerin üyeleri ülke genelini temsil etmiyor.

Araştırmalar, diğer büyük partilerde olduğu gibi Muhafazakar Parti üyelerinin de yaş ortalaması yüksek, orta sınıf ve ülke genelinden daha beyaz kesimlerden oluştuğunu gösteriyor.

Londra Queen Mary Üniversitesi’nden Profesör Tim Bale’e göre, “Yeni başbakanı seçen kişiler tüm seçmenleri temsil etmekten uzak”

“Etnik olarak çeşitlilik göstermiyorlar; İngiltere’nin güneyinde yoğunlaşmış durumdalar; erkekler çoğunlukta; maddi durumları daha iyi ve genellikle, sanıldığı kadar yaşlı olmasalar da, daha ileri yaştalar (ortalama olarak 55-60 yaş arasındalar ve 10’da dördü 65 yaş üzerinde).”

“Yani kısacası siyaset bilimcilerin ‘seçiciler’ olarak adlandırdığı bu kesim genel seçmen kitlesinden oldukça farklı.”

Profesör Bale’in araştırmalarına göre, İngiltere’de birçok partinin üyeleri çoğunlukla orta sınıf, ama Muhafazakar Parti üyelerinin çok daha fazlası orta sınıf.

Parti üyeliklerinde siyahların ve etnik azınlıkların temsiliyeti de çok daha düşük. Bale’nin araştırma ekibinin 2018’deki raporuna göre Muhafazakar Parti üyelerinin yüzde 97’si “beyaz Britanyalı” iken İşçi Partisi ve Liberal Demokrat Parti’de bu oran yüzde 96. 

Yeni başbakanın küçük bir grup tarafından belirlenmesi de ilk kez olmuyor.

Eskiden daha küçük bir azınlığın seçtiği başbakanlar oldu.

Muhafazakar Parti’de 1998’e kadar, İşçi Partisi’nde de 1981’e kadar yeni liderler sadece milletvekilleri tarafından belirleniyordu.

Hatta 1965’e kadar Muhafazakarlarda yeni lider için milletvekilleri arasında da seçim yapılmıyor, kıdemli parti üyeleri arasında geçen tartışmalar sonucunda bir grup aday arasından beliriveriyordu.

İngiltere’de birçok başbakanın bu şekilde seçilmesinin bir nedeni de buradaki siyasi partilerin iktidarda iken kendi liderlerini görevden almaları.

Muhafazakar Parti 2010’da iktidara geldiğinden bu yana David Cameron, Theresa May ve Boris Johnson, parti içinden gelen baskılar üzerine istifa etmek zorunda kalmışlardı.

Theresa May de Cameron’ın istifası sonrası Muhafazakar Parti’nin üyelerince partinin yeni lideri seçilmiş ve İngiltere’nin yeni başbakanı olmuştu.