Rusya ve Çin, özgür piyasa demokrasisini tekrardan canlandırdı. Şimdi ekonomileri bocalıyor

Winston Churchill 1947’de Avam Kamarası’na hitaben yapmış olduğu konuşmada, “Demokrasi, denenmiş olan öteki yönetim biçimlerinin haricinde, en fena yönetim biçimidir” diyerek komiklik yapmış oldu.

Demokrasi ve kapitalizmin düzgüsel olarak birbirine bağlı olduğu göz önüne alındığında, bu söz, bir ekonominin en iyi iyi mi yönetileceğini açıklamak için tertipli olarak uyarlandı.

Bu yüzyılın başına kadar.

Çin’in ekonomik devrimi – merkezi olarak planlanmış bir tek parti devletinin ve piyasa temelli bir ekonominin benzersiz birleşimi ile – ülkeyi 1970’lerde bir ziraat toplumundan küresel bir ekonomik güç merkezine dönüştürdü. Başarısının katıksız hızı ve büyüklüğü emsalsizdi.

Ve komşusu, Vladimir Putin yönetiminde, Sovyet imparatorluğunun çöküşünün aşağılanmasından sonrasında Rusya’nın dünyadaki ekonomik ve askeri yerini restore etmeye başladı. Demir yumrukla yönetirken, ayrıca bir avuç varlıklı varlıklı oligark tarafınca desteklendi.

Batı’daki birçokları için dönüşümler sinir bozucuydu. Ve Batı finans sistemi 2008’de kaotik bir çöküşün eşiğinde sendelediğinde, kurtarmaya giden ve özgür piyasa demokrasisinin atılımını yapmış olduğu fikrini daha da güçlendiren Çin oldu.

Kesin eylemler, milliyetçi şevk uyandıran otoriter liderler ve yaşam standartlarında ve küresel etkide ani bir artış – bunların hepsi incelik ve uzlaşma ihtiyacı olmadan elde edildi. Pek oldukca Batılı ülkede sağa doğru bir sarsıntıya neden olan çarpıcı bir karışımdı.

Ansızın, sadece, artık durum bu şekilde değil.

Hem Çin hem de Rusya bocalıyor. Ekonomileri büyük sıkıntıda. Liderleri, ister kibir ister umarsızlık içinde olsunlar, ne pahasına olursa olsun inatla ilerlemeye çalışıyorlar ve şimdi inanılmaz derecede aşırı erişimle suçlanıyorlar.

Xi Jinping’in durumunda, Çin yapımı COVID aşılarının yetersizliğini kabul etmeyi reddetmesi, ekonomiyi, tepede uzun bir dönem için kendi çabasını baltalamakla tehdit eden yıkım bir burun akıntısına attı.

Putin için, fena düşünülmüş askeri macerasının çılgınlığı korkulu bir halde geri tepti. Ukrayna’ya ve bayağı Rusların refahına korkulu bir insani zarar verirken, Avrupa ve ABD Birleşik Devletleri’ni parçalamak yerine birleştirdi.

Batı, Rusya’yı soyutlama edip Çin’den geri çekilirken, her ikisini de birbirini kucaklamaya teşvik ederken, bunun küresel olarak maliyeti oldukca büyük olacaktır.

Çin paradoksu

Kadroların kafasının karışmasına şaşmamalı. Pekin’den gelen karışık sinyaller, geçen hafta Başbakan Li Keqiang’ın ekonominin durumu hakkında korkulu bir uyarı yayınlamasıyla daha da terfi etti.

Mahalli yönetimden, devlete ilişik firmalardan ve finans sektöründen binlerce yetkiliye verdiği demeçte, “Çin’deki ekonomik göstergeler mühim seviyede düştü ve bazı yönlerden zorluklar, salgının 2020’de bizi ciddi şekilde vurmuş olduğu zamandan daha büyük.”

Onlara büyümeyi istikrara kavuşturmak için daha fazlasını yapmaları icap ettiğini söylemiş oldu.

Bununla beraber, ekonomik maliyetler ne olursa olsun, ülkeyi devamlı olarak COVID-19’u ortadan kaldırmaya yardım etmeye çağıran Xi’den gelen mesajla oldukca çelişen bir mesajdır.

Fakat maliyetler artıyor. Endüstri üretimi iki senedir ilk kez daraldı ve işsizlik artıyor. İşsizlik oranı Nisan ayında yüzde 6,1’e terfi etti, bir rekorun birazcık arkasında kaldı. Daha da kötüsü, kentsel alanlarda genç işsizliği yüzde 16’ya terfi etti.

Mülk geliştiricilere ve teknoloji girişimcilerine karşı ortalama üç yıl süresince bir kültür devrimi yürüttükten sonrasında, Pekin ansızın geri adım atıyor. Konutun yatırım için değil barınma amaçlı olduğu açıklamalarının yerini, gayrimenkul yatırımını başlatmak için acil önlemler aldı.

China Evergrande dahil neredeyse bir düzine büyük emlak geliştiricisi ya çöktü ya da eşiğinde. Yetkilileri faiz oranlarını düşürmeye, emlak satış düzenlemelerini gevşetmeye, teşvik sağlamaya ve hatta ev alıcılarına yardım etmeye sevk etti.

Sadece Çin ekonomisi durma noktasına geldiği için oldukca azca tesiri oluyor.

Yüz milyonlarca Çinli yurttaş, Şanghay, Pekin ve öteki büyük endüstri merkezlerinde sert karantinalara maruz kaldı, limanlarda darboğazlar yarattı ve üretim ve hizmetleri aksattı.

Bunun sebebi, iki yerli aşısına ve Omicron salgınıyla mücadelede büyük seviyede azaltılmış kabiliyetlerine bağlanabilir.

Buna, dünyanın en süratli yaşlanan nüfuslarından birine haiz olan bir ülkede, bilhassa yaşlılar içinde, destekleyici aşıların yetersiz alımını ilave edin.

Ne Sinovac ne de Sinopharm mRNA aşıları değildir ve yönetim yabancı yapımı aşıları onaylama mevzusunda isteksizdir. Bu devam ederse, virüs yayılmaya devam ettikçe tek cevap daha da sert karantinalar olacaktır.

Yabancı aşılar yada destekleyici aşılarda büyük bir artış olmadan, kati bir seçim var: ya potansiyel olarak oldukca büyük bir ölü sayısı ya da iki yıl öncesine nazaran daha da büyük bir çöküşle karşı karşıya olan bir iktisat.

Ruble ya da hiçbir şey

Ruble ışıkları söndürüyor. Vladimir Putin’in Ukrayna’yı vahşice işgaline tepki olarak uygulanan yaptırımların derhal peşinden feci bir düşüşün peşinden, ruble tüm kayıplarını geri aldı ve yüzde 150 artarak 2018’den bu yana en yüksek seviyesine ulaştı.

Bu yıl ABD doları karşısında yüzde 16 artarak, Brezilya realinden sonrasında dünyanın en iyi performans gösteren ikinci para birimi oldu.

Rus propaganda makinesi, bunun Bay Putin’in bir dehası olduğuna inanmanızı isterdi. O değil.

Rusya ekonomisi on senelerdir yaşanmış olan en büyük düşüşün sancılarını yaşıyor ve para biriminin amansız bir halde manipüle edilmesi problemi daha da kötüleştirecek.

Çoğu zaman, bir iktisat sıkıntıda olduğunda, ihracatı daha rekabetçi hale getirerek ve dış gelir sağlayarak organik bir şok emici görevi görerek para birimi düşer.

Yaptırımların uygulanmasından kısa bir süre sonrasında Moskova, mahalli para biriminin satışını yasaklayarak ve Rus emtialarının, bilhassa de organik gazın alıcılarını ruble olarak ödemeye zorlayarak misilleme yapmış oldu. Bu onu yörüngeye gönderdi.

Putin’in egosunu güçlendirmiş olabilir. Fakat geri tepti. Yaptırımlar ithalatı engelledi ve fiyatların yüzde 20 arttığı besin benzer biçimde temel maddelerde kıtlık yarattı.

Daha da kötüsü, ülkenin petrol ve gazdan elde etmiş olduğu vergi gelirlerinin çoğunun ABD doları cinsinden değerlendiği düşünüldüğünde, güçlenen ruble Kremlin’in bütçesini baltaladı. Ayrıca iç iktisat yüzde 10 küçülme yolunda.

Bu, Ukrayna’da birkaç gün içinde bitmesi ihtiyaç duyulan bir girişim olan uzun soluklu bir savaşı finanse etmeye çalışan Putin için yaşamı daha da zorlaştıracak. Bir de sınırında İsveç ve Finlandiya benzer biçimde yeni düşman olan komşulara haiz olmanın fazladan güvenlik maliyetleri var.

Finansman sorunlarının bazılarına kolay bir çözüm, ana para kontrollerini düşürmek ve rublenin organik düzeyine düşmesine izin vermek olacaktır. Bu pek ihtimaller içinde değil.

Enflasyon ve yangın

Anında tesir süratli ve şiddetli oldu. Neredeyse her şey için çoğumuz daha çok ödüyoruz. Üretim ve nakliyeden yiyecek pişirme ve ısınma benzer biçimde günlük ev gereksinimlerine kadar her şey için enerji gereklidir.