Bakanlığın hazırladığı “Türkiye’nin İsrail ile ticaretini durdurma sürecine ilişkin bilgi notunda” sürecin başlangıcından bu yana atılan adımlara ilişkin bilgi verildi.
Notta, İsrail’in Filistin’e yönelik saldırıları sonrasında alınan kararlara dikkat çekilerek, sık sorulan 15 sorunun yanıtları yer aldı.
15 soru ve 15 yanıt şöyle:
Soru 1: İsrail’in 7 Ekim 2023 saldırılarından sonra İsrail ile ticaret devam ediyor mu?
Cevap: İsrail ile toplam ticaret 7 Ekim 2023 ile 2 Mayıs 2024 arasında yaklaşık %32 azaldı. Bu dönemde Türkiye’nin İsrail’e ihracatı %30, İsrail’den ithalatı ise %43,4 azaldı. İsrail ile savunma ürünleri, askeri ürünler veya eğitim alanında herhangi bir ticaret yapılmamıştır. 9 Nisan 2024 tarihi itibarıyla 54 ürün grubundaki 1019 ürünün İsrail’e ihracatı yapılamamaktadır. İsrail’in ateşkesi kabul etmemesi, BM kararlarına uymaması ve sivillere yardım yapılmasını engellemesi nedeniyle 2 Mayıs 2024 itibarıyla İsrail ile ithalat ve ihracat işlemleri tüm ürünler dahil tamamen durdurulmuştur.
Soru 2- İsrail, Türkiye ile yapılan serbest ticaret anlaşmasından faydalanıyor mu?
Cevap: İsrail ile ticaret tamamen durdurulduğu için anlaşma fiilen yürürlükte değildir.
Soru 3- Türkiye’den ayrılan gemiler İsrail limanlarına yanaşıyor mu?
Cevap: Filistin devletinin kıyı kentleri İsrail tarafından işgal edilmiştir. Bu nedenle Türkiye’den Filistin’e gönderilen malların yüzde 98’inin İsrail kontrolündeki Hayfa ve Aşdod limanları üzerinden Filistin’e ulaştırılması gerekiyor. Filistin hükümeti ve Filistin Ulusal Ekonomi Bakanlığı’nın ikili resmi görüşmede ısrarlı talebi üzerine, Hayfa limanındaki İsrail tehlikesi dikkate alınarak Filistin ile benzersiz bir ticaret mekanizması geliştirildi. Filistin Milli Ekonomi Bakanlığı ve Ticaret Bakanlığınca onaylanmayan, ithalatçısı ve varış yeri Filistin olmayan hiçbir mal Türkiye’den çıkamaz.
Soru 4- Gemiler önce bölgedeki başka bir devlete, ardından İsrail’e gidiyor veya gemiler seyir halindeyken başka bir ülkeye gidip rota değiştireceğini beyan ediyor. Türkiye bu durumu izliyor mu, müdahale ediyor mu?
Cevap: Türkiye, deniz yetki alanı içindeki gemilere müdahale etmekte ve olası suiistimalleri takip etmektedir.
Soru 5- Neden komşu ülkelere ihracat artıyor veya ürünler bu ülkeler üzerinden İsrail’e gidiyor?
Cevap: Artışın görüldüğü ülkelerde olağandışı bir durum yok, diğer ülkelerde de benzer bir artış görülüyor.
Soru 6- Filistin’e kozmetik ürünler mi yoksa çelik mi gidiyor? Ülke savaş halinde, bu ürünler gerçekten iyi mi?
Cevap: Filistin’de yaklaşık 6 milyon insanın temizlik ürünleri ve inşaat malzemelerine ihtiyacı var. Filistin ile dış ticaret işlemleri yalnızca Filistin Milli Ekonomi Bakanlığı’nın onayı ve izni ile gerçekleştirilmektedir.
Soru 7 – İsrail’e mal taşıyan gemilerin bilerek Türk limanlarına yanaşmasına ve oradan İsrail’e yük almasına izin veriliyor mu?
Cevap: İsrail menşeli olan veya Türkiye-Filistin ikili ticaret mekanizmasına dahil olmayan hiçbir yük Türk limanlarına boşaltılamaz, İsrail’e gidecek hiçbir yük de limanlardan yüklenemez.
Soru 8- Türkiye ile İsrail arasındaki ticaret halen devam ediyor mu? Bu durum Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) raporlarında nasıl yer alıyor?
Cevap: TÜİK verileri Mayıs 2024’ten itibaren İsrail’e ihracat ve ithalat yapılmayacağını gösteriyor.
Soru 9- İsrail’in resmi verilerine göre Türkiye ile ticaretin devam ettiği doğru mudur?
Cevap: Türkiye’nin Filistin’le ticareti devam ediyor. Gümrük işlemleri, İsrail ile Filistin arasında mevcut protokoller doğrultusunda İsrail gümrük yetkilileri tarafından yürütülmektedir. TÜİK verilerine saygı duyulmalı.
Soru 10- İsrail ile ticaret bitti, İsrail hükümetinden herhangi bir tepki geldi mi?
Cevap: İsrail, Türkiye’nin kararını birçok uluslararası platformda hedef aldı. İsrail Ekonomi Bakanı, ticareti yasaklama kararıyla ilgili Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü’ne (OECD) şikayette bulundu.
Soru 11- Petrol İsrail’e Türkiye üzerinden mi ulaşıyor?
Cevap: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı konuyla ilgili yaptığı açıklamada, İsrail’e petrolün Ceyhan üzerinden gönderildiği ve Türkiye’nin buna izin verdiği yönündeki iddiaların tamamen asılsız olduğunu söyledi.
Soru 12 – İsrail ile ticaret durmuş olabilir ama Filistin ile ticarette çok büyük bir artış var. Savaş halindeki bir ülkenin bu kadar önemli olması normal mi?
Cevap: Filistin 6 milyona yakın nüfusuyla zor şartlar altında olmasına rağmen birçok ürünü dünyadan temin etmektedir. Artış, alım satımı durdurma kararı sonrasında oluşan baz etkisi nedeniyle bir önceki döneme göre yüksek görünüyor. Buna rağmen ticaret önceki dönemin gerisinde kalıyor.
Soru 13- Türkiye İsrail’e jet yakıtı gönderdi mi?
Cevap: Türkiye hiçbir zaman İsrail’e jet yakıtı göndermemiştir. Şikayet konusu akaryakıt, manipülatif bir şekilde dolaşıma sokulan, İsrail’in 7 Ekim 2023’ten sonra başlayan Gazze saldırıları öncesinde Türkiye’ye turist taşıyan İsrail yolcu uçaklarına verilen 641 bin dolar değerindeki dönüş yakıtından oluşuyor.
Soru 14- Türkiye’den İsrail’e barut ve patlayıcı ihraç edildi mi?
Cevap: Türkiye, 7 Ekim 2023’te başlayan katliamdan sonra değil, çok daha öncesinde İsrail’e askeri amaçla kullanılabilecek ürün veya hizmetlerin satışına izin vermemişti. Ayrıca Milli Savunma Bakanlığının izni olmadan savunma ürünlerinin ihracatı yapılamaz.
Soru 15- İsrail, Filistin’e mal gönderilmesine izin vermiyor. Filistin’de ürünler nasıl?
Cevap: İsrail, savaş nedeniyle Filistin ile üçüncü ülke ticaretini sadece Gazze’de yasakladı. Bugünden itibaren uluslararası anlaşmalar çerçevesinde Batı Şeria’ya mal tedariki mümkün.